Microsoft-alternatieven: een vergelijking van 6 officepakketten

Nog voor we in de wiebelige geopolitieke situatie van dit moment terecht kwamen, vroeg ik me al heel lang af waarom het overgrote deel van het Nederlandse bedrijfsleven en overheid zo vastgeklonken zat aan Microsoft Office. In principe een prima pakket, maar daar waar zeker binnen de overheid strenge aanbestedingsregels gelden, kan ik me niet herinneren dat er binnen de overheid de laatste 25 jaar een aanbesteding heeft plaatsgevonden (Europees of meervoudig onderhands) voor de kantoorautomatiseringssoftware.

En dat kan niet komen omdat er geen alternatieven zijn. Die zijn er wel. In verschillende vormen en omvang. Voor de liefhebbers (maar vooral voor mezelf) heb ik een vergelijking gemaakt tussen 6 alternatieve pakketten. Ik heb met al deze pakketten gewerkt. En met sommige van deze pakketten werk ik nog. In deze uitgebreide vergelijking bekijken we vier prominente kantoorpakketten: OnlyOffice, LibreOffice, Collabora Office, Google Docs, Apple Iwork en SoftMaker Office. Ik ga daarbij in op gebruikersvriendelijkheid, functionaliteit, privacy, veiligheid, eigendomsstructuur en dataopslag.

OnlyOffice: Modern en gebruiksvriendelijk

Gebruikersvriendelijkheid

OnlyOffice valt direct op door zijn moderne, intuïtieve interface die sterk lijkt op Microsoft Office. Het pakket biedt een vertrouwde gebruikerservaring met een ribbon-interface die erg lijkt op die van MS Word (zie foto hieronder) en is ontworpen voor zowel beginners als gevorderde gebruikers. De webversie werkt soepel in alle moderne browsers, en er zijn ook desktop- en mobiele apps beschikbaar.

Functionaliteit

Het pakket bestaat uit tekstverwerker, spreadsheet-applicatie, presentatiesoftware en PDF-editor. OnlyOffice biedt uitstekende compatibiliteit met Microsoft Office-formaten (.docx, .xlsx, .pptx) en ondersteunt ook OpenDocument-formaten. Real-time collaboratie is een sterke eigenschap, met geavanceerde functies zoals versiegeschiedenis, opmerkingen en change tracking. Recent zijn er ook AI-assistenten toegevoegd voor tekstgeneratie en bewerking.

Privacy en veiligheid

OnlyOffice is GDPR-compliant en biedt end-to-end encryptie. GDPR staat voor General Data Protection Regulation (in het Nederlands: Algemene Verordening Gegevensbescherming of AVG). Dit is Europese wetgeving die in mei 2018 van kracht werd en de bescherming van persoonsgegevens van EU-burgers regelt. Voor zelfgehoste installaties behoud je volledige controle over je data overigens.

Aandachtspunten: Recente ontwikkelingen roepen een paar vragen op. OnlyOffice heeft analytics van Facebook en Google geïntegreerd in hun software, wat standaard ingeschakeld is. Hoewel dit uitgeschakeld kan worden, werkt het tegen het privacy-imago dat het bedrijf wil uitstralen.

Open source status

OnlyOffice gebruikt een “open core” model. De kernsoftware is open source onder de AGPL 3.0 licentie, maar sommige enterprise-functies zijn proprietary. De gratis Community Edition heeft een beperking van maximaal 20 gelijktijdige verbindingen.

Eigenaar en jurisdictie

OnlyOffice wordt ontwikkeld door Ascensio System SIA, oorspronkelijk een Lets-Russisch bedrijf. In 2023 werd een holding opgericht in Singapore die alle takken (Letland, VS, VK, Armenië, Oezbekistan, Servië) onder één merk bracht. Data wordt opgeslagen afhankelijk van je implementatie – bij zelfhosting op je eigen servers, bij cloud-diensten op servers van de aanbieder.

LibreOffice: De Privacy-champ

Gebruikersvriendelijkheid

LibreOffice heeft de reputatie minder gepolijst te zijn dan commerciële alternatieven, maar dit beeld is gedateerd. Moderne versies bieden verschillende interface-opties, van traditionele menubalk tot moderne ribbon-interface. De learning curve kan iets steiler zijn voor gebruikers die gewend zijn aan Microsoft Office.

Functionaliteit

Het meest uitgebreide gratis kantoorpakket beschikbaar. LibreOffice bestaat uit Writer (tekstverwerking), Calc (spreadsheets), Impress (presentaties), Draw (vectorgraphics), Base (database) en Math (formule-editor). Uitstekende ondersteuning voor open standaarden en redelijke compatibiliteit met Microsoft Office-formaten, hoewel complexe opmaak soms kan verschuiven.

Privacy en veiligheid

LibreOffice scoort het hoogst op privacy. Geen telemetrie standaard ingeschakeld, geen gedwongen cloud-opslag, volledig offline werkend. Alle code is open source en regelmatig geauditeerd door beveiligingsexperts. Het is de enige kantoorpakket die echt privacy-first is ontworpen.

Open source status

100% open source onder Mozilla Public License v2.0. Volledig transparant, geen verborgen functionaliteiten, geen vendor lock-in.

Eigenaar en Jurisdictie

Ontwikkeld door The Document Foundation, een Duitse non-profit organisatie. Geen commerciële belangen, gedreven door community en donaties. Data blijft lokaal op je eigen computer tenzij je expliciet kiest voor cloud-opslag.

Collabora Office: Enterprise-versie van LibreOffice

Gebruikersvriendelijkheid

Collabora Office is gebaseerd op LibreOffice maar geoptimaliseerd voor enterprise-gebruik. De interface is gepolijster dan standaard LibreOffice, met betere integratie in bestaande IT-infrastructuur. Collabora Online biedt uitstekende browser-gebaseerde samenwerking.

Functionaliteit

Alle LibreOffice-functionaliteit plus enterprise-functies zoals Long Term Support (LTS), ADMX-templates voor groepsbeleid, en professionele ondersteuning. Excellente integratie met platforms zoals Nextcloud. De online versie gebruikt innovatieve technologie voor betere prestaties.

Privacy en veiligheid

Zeer sterk: Gebaseerd op LibreOffice’s privacy-first benadering, maar met enterprise-grade beveiligingsfeatures. Self-hosting optie geeft volledige controle. GDPR-compliant, geen third-party tracking, end-to-end encryptie beschikbaar.

Open source status

De kerncomponenten zijn volledig open source (gebaseerd op LibreOffice), maar enterprise-features en support zijn commercieel. Collabora Online Development Edition (CODE) is gratis beschikbaar voor ontwikkelaars en kleine teams.

Eigenaar en jurisdictie

Ontwikkeld door Collabora Ltd, een Brits open source consulting bedrijf gevestigd in Cambridge, VK, met een kantoor in Montreal. Het bedrijf is één van de grootste bijdragers aan LibreOffice. Voor self-hosted installaties blijft data op je eigen servers.

SoftMaker Office: Duitse precisie

Gebruikersvriendelijkheid

SoftMaker Office valt op door zijn snelheid en gebruiksvriendelijkheid. De interface is modern en intuïtief, met keuze tussen ribbon- en traditionele menustructuur. Uitstekende Microsoft Office-compatibiliteit zorgt voor naadloze overstap.

Functionaliteit

Bestaat uit TextMaker (tekstverwerking), PlanMaker (spreadsheets) en Presentations. Uitstekende Microsoft Office-compatibiliteit, zeer snelle prestaties, en geavanceerde functionaliteiten zoals professionele PDF-bewerking. De gratis FreeOffice-versie heeft vrijwel alle functionaliteit maar kan alleen opslaan in nieuwe Microsoft-formaten (.docx, .xlsx, .pptx).

Privacy en veiligheid

Zeer sterk: SoftMaker adverteert prominent met GDPR-compliance en Duitse privacy-standaarden. Geen telemetrie of tracking, data blijft lokaal. Het bedrijf gebruikt alleen Matomo (open source) analytics op hun website, gehost op eigen servers.

Open source status

Niet open source. SoftMaker Office is proprietary software. FreeOffice wordt beschreven als vrije software onder Mozilla Public License, maar de broncode is niet publiek beschikbaar.

Eigenaar en jurisdictie

Ontwikkeld door SoftMaker Software GmbH, gevestigd in Neurenberg, Duitsland sinds 1987. Duitse jurisdictie biedt sterke privacy-bescherming onder GDPR. Data blijft lokaal op je eigen computer.

Apple iWork: Het ecosysteem alternatief

Gebruikersvriendelijkheid

Apple’s iWork suite (Pages, Numbers, Keynote) valt op door zijn gepolijste, intuïtieve interface die perfect geïntegreerd is in het Apple-ecosysteem. De apps werken naadloos samen tussen Mac, iPad en iPhone, met uitstekende touchscreen-optimalisatie. De interface is minimalistisch maar krachtig, met geavanceerde functies zoals Apple Pencil-ondersteuning en Scribble voor handschriftherkenning.

Functionaliteit

iWork biedt solide basisfunctionaliteit voor tekstverwerking (Pages), spreadsheets (Numbers) en presentaties (Keynote). Sterke punten zijn de prachtige templates, uitstekende typografie en grafische mogelijkheden. Real-time collaboratie is mogelijk, maar minder geavanceerd dan Google Workspace. Recent zijn Apple Intelligence features toegevoegd zoals Writing Tools, Image Playground en ChatGPT-integratie voor gebruikers met compatible devices.

Privacy en veiligheid

Gemengd beeld: Apple positioneert zich als privacy-first, maar de realiteit is genuanceerder. Met Standard Data Protection heeft Apple toegang tot je iCloud-documenten. Advanced Data Protection biedt end-to-end encryptie voor veel data, maar niet voor iWork-documenten bij samenwerking. iWork-samenwerking en gedeelde content blijven onder Apple’s controle en is niet end-to-end versleuteld.

Open source status

Volledig proprietary. iWork is closed-source software van Apple, geen open source componenten.

Eigenaar en jurisdictie

Apple Inc., gevestigd in Cupertino, Californië, VS. Valt onder Amerikaanse wetgeving, maar Apple heeft sterke privacy-standaarden. Data wordt opgeslagen in Apple’s datacenters wereldwijd, afhankelijk van je locatie. Voor EU-gebruikers wordt data vaak in Ierland opgeslagen.

Google Workspace: De cloud-gigant

Gebruikersvriendelijkheid

Google Workspace (Docs, Sheets, Slides, Gmail) is ontworpen voor eenvoud en toegankelijkheid. De webgebaseerde interface werkt op elk platform met een browser. Real-time collaboratie is de sterke kant – meerdere gebruikers kunnen simultaan bewerken met live cursors en wijzigingen. De interface is functioneel maar minder gepolijst dan Apple of Microsoft.

Functionaliteit

Uitstekende samenwerkingsfunctionaliteiten zijn het hoofdvoordeel. Automatisch opslaan, versiegeschiedenis, uitgebreide sharing-opties en naadloze integratie met Gmail en Google Drive. Recent toegevoegde Gemini AI-features bieden tekstgeneratie, samenvatting en beeldcreatie. Offline functionaliteit is beperkt beschikbaar.

Privacy en veiligheid

Google’s bedrijfsmodel is gebaseerd op data-extractie en advertenties. Hoewel Google beweert dat Workspace-data niet voor advertenties wordt gebruikt, is hun track record hierop zorgwekkend:

• Data-eigenaarschap: Google scant al je content voor spam, virus-detectie en “service-verbetering”
• AI-training: Voor consumer-accounts wordt data mogelijk gebruikt voor AI-training
• Toegang: Google kan al je documenten, emails en bestanden lezen
• Beveiliging: Google kent wel een sterke technische beveiliging tegen externe bedreigingen

Open Source Status

Google Workspace is closed-source software, geen open source componenten.

Eigenaar en jurisdictie

Google LLC (Alphabet Inc.), gevestigd in Mountain View, Californië, VS. Valt onder Amerikaanse wetgeving inclusief de CLOUD Act, wat betekent dat Amerikaanse autoriteiten toegang kunnen eisen tot data. Google heeft datacenters wereldwijd, maar valt altijd onder Amerikaanse jurisdictie.

Vergelijkingstabel

Aspect	OnlyOffice	LibreOffice	Collabora Office	SoftMaker Office	Apple iWork	Google Workspace
Gebruikersvriendelijkheid	⭐⭐⭐⭐⭐	⭐⭐⭐⭐	⭐⭐⭐⭐	⭐⭐⭐⭐⭐	⭐⭐⭐⭐⭐	⭐⭐⭐⭐
Functionaliteit	⭐⭐⭐⭐	⭐⭐⭐⭐⭐	⭐⭐⭐⭐⭐	⭐⭐⭐⭐	⭐⭐⭐⭐	⭐⭐⭐⭐
Privacy	⭐⭐⭐	⭐⭐⭐⭐⭐	⭐⭐⭐⭐⭐	⭐⭐⭐⭐⭐	⭐⭐⭐	⭐
Samenwerking	⭐⭐⭐⭐	⭐⭐	⭐⭐⭐⭐	⭐⭐	⭐⭐⭐	⭐⭐⭐⭐⭐
Open Source	⭐⭐⭐	⭐⭐⭐⭐⭐	⭐⭐⭐⭐	⭐	⭐	⭐
Enterprise Support	⭐⭐⭐⭐	⭐⭐⭐	⭐⭐⭐⭐⭐	⭐⭐⭐⭐	⭐⭐⭐	⭐⭐⭐⭐⭐
MS Office Compatibiliteit	⭐⭐⭐⭐⭐	⭐⭐⭐⭐	⭐⭐⭐⭐	⭐⭐⭐⭐⭐	⭐⭐⭐	⭐⭐⭐

Resumé

Het is moeilijk om één pakket te noemen dat er als overallwinnaar uitkomt. En dat is misschien maar goed ook. Daardoor valt er te kiezen. Ook op de markt van kantoorautomatisering. Dus vandaar een resumé / advies per bekeken deelaspect.

Voor privacy-bewuste gebruikers

LibreOffice is de duidelijke winnaar. Het is de enige suite die echt privacy-by-design hanteert, zonder compromissen. Vermijd absoluut Google Workspace voor gevoelige documenten.

Voor Enterprise-omgevingen

Collabora Office biedt de beste balans tussen privacy, functionaliteit en professionele ondersteuning. Ideaal voor organisaties die controle over hun data willen behouden.

Voor Apple-ecosysteem gebruikers

Apple iWork werkt uitstekend binnen het Apple-ecosysteem, maar let op de privacy-beperkingen bij cloud-opslag en samenwerking. Overweeg Advanced Data Protection in te schakelen.

Voor gebruiksgemak en compatibiliteit

SoftMaker Office (commercieel) biedt de beste Microsoft Office-ervaring met sterke Duitse privacy-standaarden.

Voor teamsamenwerking

Google Workspace heeft ongeëvenaarde samenwerkings-mogelijkheden, maar alleen acceptabel voor niet-gevoelige content vanwege fundamentele privacy-problemen.

Voor budget-bewuste gebruikers

FreeOffice (SoftMaker’s gratis versie) biedt uitstekende prestaties en comptabiliteit, mits je kunt leven met een enkele functionele beperking.

Waarschuwingen

🔴 Google Workspace: Niet geschikt voor privacy-gevoelige content. Google scant al je documenten en heeft volledige toegang tot je data.

🟡 OnlyOffice: Vermijd in privacy-gevoelige omgevingen totdat de Facebook/Google analytics volledig verwijderd zijn.

🟡 Apple iWork: Privacy hangt af van je iCloud-instellingen. Samenwerkingsfuncties zijn niet end-to-end versleuteld.

Advies

De keuze hangt af van je prioriteiten:

• Privacy eerst: LibreOffice of Collabora Office
• Apple-ecosysteem: iWork (met privacy-bewustzijn)
• Beste compatibiliteit: SoftMaker Office
• Teamsamenwerking: Google Workspace (alleen voor niet-gevoelige content)
• Enterprise: Collabora Office
• Gratis & goed: FreeOffice

Wat opvalt is dat de meest populaire opties (Google Workspace, Apple iWork) niet de meest privacy-vriendelijke zijn. Voor Nederlandse gebruikers die waarde hechten aan privacy en data-soevereiniteit zijn LibreOffice, Collabora Office en SoftMaker Office de veiligste keuzes.